Đằng sau gánh nợ khủng 38.000 tỷ đồng của Vinachem


Bên cạnh những bất ổn vì liên tiếp các vụ khiếu kiện bổ nhiệm nhân sự, gánh nặng từ 4 dự án thua lỗ nhiều nghìn tỷ đồng của các đơn vị thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) đang khiến tập đoàn này ngập trong nợ nần. Bộ Tài chính cũng cảnh báo, việc triển khai các dự án đầu tư mới của tập đoàn này đang tạo ra những rủi ro mới trong thời gian tới.

Gánh nợ hơn 38.000 tỷ đồng
Báo cáo tài chính hợp nhất đã kiểm toán giữa năm vừa được Vinachem công bố cho thấy, tập đoàn này đã ghi nhận mức lợi nhuận sau thuế trở lại trong 6 tháng đầu năm 47,9 tỷ đồng. So với tổng mức lỗ lên tới 627 tỷ đồng của năm 2016, mức lợi nhuận này vẫn rất nhỏ bé.
Trong 6 tháng đầu năm 2017, tổng số nợ phải trả của tập đoàn đã tăng thêm hơn 666,3 tỷ đồng, lên mức 38.130 tỷ đồng. Số nợ ngắn hạn cũng tăng thêm hơn 1.500 tỷ đồng, lên 18.243 tỷ đồng. Số nợ dài hạn của tập đoàn này cũng được ghi nhận ở mức 18.229 tỷ đồng. Trong các tháng đầu năm, Tập đoàn Hóa chất đã phải chi khoảng 44,7 tỷ đồng trả nợ gốc và hơn 619 tỷ đồng trả lãi vay của tập đoàn và các đơn vị thành viên.
Số liệu kiểm toán cũng cho thấy, Vinachem hiện có hơn 156,9 tỷ đồng tiền mặt và hơn 1.441 tỷ đồng tiền gửi ngân hàng không kỳ hạn. Số tiền gửi ngân hàng có kỳ hạn của tập đoàn này được ghi nhận ở mức hơn 706,4 tỷ đồng.
Bản báo cáo cũng cho thấy, tình hình “sức khỏe” của 4 doanh nghiệp thua lỗ nặng nề nhất ngành hóa chất chưa được cải thiện. Các khoản nợ vay ngắn hạn đứng tên tập đoàn đều có liên quan đến các công ty thua lỗ nghìn tỷ này. Cụ thể, CTCP Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc đang vay tổng cộng hơn 558,5 tỷ đồng từ hai ngân hàng TMC Công thương Việt Nam và Ngoại thương Việt Nam. Đạm Ninh Bình hiện nợ tổng cộng hơn 1.177 tỷ đồng của hai chi nhánh ngân hàng Đầu tư Phát triển Việt Nam và TMCP Ngoại thương trong khi dự án DAP Vinachem vay tổng cộng 126,9 tỷ đồng từ 5 chi nhánh ngân hàng khác nhau. Công ty Cổ phần DAP số 2 Vinachem cũng báo nợ hơn 484 tỷ đồng tại 4 chi nhánh ngân hàng khác nhau.
Một số đơn vị khác của ngành hóa chất cũng ghi nhận mức nợ lớn như CTCP Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao nợ 696,5 tỷ đồng; CTCP Phân bón miền Nam nợ tổng cộng hơn 413 tỷ đồng; Công ty Công nghiệp cao su miền Nam nợ hơn 1.360 tỷ đồng; CTCP Pin Acquy miền Nam nợ hơn 920 tỷ đồng. Về nợ dài hạn, Công ty Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc có khoản nợ lên tới 7.480 tỷ đồng; DAP Vinachem nợ 205 tỷ đồng, CTCP DAP số 2 Vinachem nợ hơn 2.853 tỷ đồng trong khi Công ty mẹ – Tập đoàn Hóa chất Việt Nam cũng đang nợ dài hạn hơn 6.962 tỷ đồng.
Thêm dự án làm sai chỉ đạo của cấp trên
Theo thông tin báo chí có được, liên quan đến hoạt động của Vinachem, trong báo cáo gửi trực tiếp Thủ tướng Chính phủ mới đây, Bộ Tài chính đã cảnh báo về tình hình hoạt động đầu tư tại nhiều đơn vị thuộc ngành hóa chất. Theo đó, những dự án thua lỗ được đầu tư trong giai đoạn 2009-2015 như: DAP Đình Vũ, DAP 2 Lào, Đạm Ninh Bình, Đạm Hà Bắc có liên đới đến nhiều lãnh đạo Vinachem như Chủ tịch Vinachem, ông Nguyễn Anh Dũng và số lãnh đạo, cựu lãnh đạo khác của tập đoàn này như các ông Nguyễn Gia Tường, Tổng Giám đốc Tập đoàn; ông Nguyễn Đình Khang, nguyên Tổng Giám đốc Tập đoàn; ông Nguyễn Quốc Tuấn, nguyên Chủ tịch HĐTV Vinachem…
Trong bản báo cáo gửi Chính phủ cuối tháng 6/2017, Bộ Tài chính cảnh báo về những hoạt động đầu tư cũng như trách nhiệm trả nợ của Vinachem. Bộ Tài chính cho rằng, nếu theo phương án đề xuất của Vinachem, từ năm 2017-2022, ngân sách nhà nước sẽ phải ứng vốn để trả nợ cho phía Trung Quốc thay Vinachem 125 triệu USD. Tuy nhiên, hiện nguồn thu của quỹ tích lũy trả nợ rất hạn chế, trong khi Vinachem vẫn có khả năng tập trung nguồn lực để trả nợ nước ngoài là chưa phù hợp, vì vậy Bộ này đề nghị Chính phủ không đặt vấn đề giãn hoãn nợ với phía ngân hàng Trung Quốc.
“Cần cân nhắc hết sức thận trọng đối với việc đặt vấn đề hoãn, giãn nợ với China Eximbank cho dự án Đạm Ninh Bình vì sẽ ảnh hưởng đánh giá hệ số tín nhiệm quốc gia và phạm lỗi chéo giữa tất cả các khoản vay của Chính phủ”, Bộ Tài chính nêu quan điểm.
Trong báo cáo này, Bộ Tài chính cho rằng, việc Vinachem đang tham gia góp vốn tại gần 40 đơn vị doanh nghiệp và vẫn tiếp tục triển khai đầu tư dài hạn mới vào dự án muối mỏ Kali sẽ dẫn tới sức ép về tài chính trong thời gian tới rất cao. “Việc Vinachem vẫn tiếp tục đầu tư dài hạn Dự án muối mỏ Kali tại Lào trong khi tình hình tài chính không khả quan, dẫn tới ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền đảm bảo trả nợ cho dự án Đạm Ninh Bình, không phù hợp với quan điểm chỉ đạo của Bộ Chính trị ngày 18/11/2016 và Ban chấp hành Trung ương là “chỉ vay trong khả năng trả nợ”, Bộ Tài chính cho hay. 
“Khoản vay của Dự án Đạm Ninh Bình thuộc nguồn tín dụng ưu đãi bên mua, không phải khoản vay ODA và có tính ưu đãi hạn chế. Qua trao đổi sơ bộ với phía China Eximbank, phía Trung Quốc cho biết, không có chính sách hỗ trợ dự án sử dụng vốn vay khó khăn và đối với phía Trung Quốc, người chịu trách nhiệm trả nợ trong mọi trường hợp không phải là doanh nghiệp, mà là Chính phủ Việt Nam”, Bộ Tài chính nêu ý kiến về đề xuất trả nợ thay cho Vinachem tại dự án Đạm Ninh Bình.

Phạm Tuyên